Yãk-y n kẽng y sẽn tarã nengẽ

Khon

Soolge Wikipedia
Khon
theatrical genre, type of dance
Country of originThailand Tekre
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity Tekre
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/01385, https://ich.unesco.org/fr/RL/01385, https://ich.unesco.org/es/RL/01385 Tekre

Khon (Thai: โขน, b sẽn boond tɩ [khǒːn]) yaa tãnsã drama buud sẽn yit Taay. Khon wã yɩɩla hal Ayutthaya soolmã poor. B maanda yɩɩl-kãnga ne maskã ne neb sẽn gomd-b la piphat sull sẽn maandẽ. Yaa pagb sẽn maand yɩɩl n maand yɩɩl buud toor-toorã n boond tɩ khon phu ying (โขนผู้หญิง).[1]

Kūudumd déem

[tekre | teke sidgem]

Khon yaa taab sẽn mi n mi n mi tɩ yaa taab sẽn tõe n maan yɩɩl ne yɩɩl n paas tãnsã. B pa yãend a sẽn yita to-to wã ye, la b gomda a yell ne a Lilit Phra Lo (sẽn yaa yʋʋmd 1529 soabã) sẽn gʋlsa rĩm a Narai Maharj wakatẽ wã ye[vẽeg sẽn pa yɩ sõma]

Kibis sẽn wilgd tɩ b ra zoe n maana yɩɩr wʋsg yʋʋmd 1700 wã. Yʋʋmd 1687 wã, Frans rĩm a Louis XIV tʋma diplomat a Simon de la Loubère t'a tall a sẽn yã Siam soolmẽ wã fãa n gʋls-a.[2] [3]A La Loubère sẽn wilg a sẽn maand a "Siaam soolem" wã pʋgẽ, a gesa a Siam siglgã sẽn be yʋʋm kob-gĩnd 17 soabã pʋgẽ wã neere, n get zabr zĩiga sẽn yit Khon filimẽ wã, la a gʋlsa bũmb nins a sẽn yã wã ne sõor wʋsgo :

Siam nebã tara yɩɩl buud a tãabo: B sẽn boond tɩ "Kone [khôn] wã yaa yɩɩl sẽn yit n naag ne violin la instrument a taab n ki. Dãansa rãmbã yaa masko, la b yaa zab-teed n maand yɩɩl n yɩɩd zabrã. La baa ned kam fãa sẽn maand bũmb sẽn yaa sõma wã, la b sẽn maand bũmb nins sẽn yaa wẽnga, b pa basd n zabd ne gom-biis ye. B sẽn maand b maasmã wʋsg yaa wẽns wʋsgo, la b makda rũng sẽn yaa wẽnsã, wall zĩn-dãmb buud toor-toorã. B sẽn boond tɩ " Lacon " wã yɩɩlYɩɩll ning sẽn naag ne zab-gʋlsd la drama wã kaoosda rasem a tãab, rũnna sẽk a nii n tãag yʋngo. Yaa yɩɩl sẽn tar vɛrse, sẽn yaa sõma, la sẽn yaa neb wʋsg sẽn maand yɩɩl sẽn pa tar waoogr n yɩɩl b taabã. Raabam yaa pagb la raoã sẽn naan dansã, la pa sõor ye, la yaa sodaag sẽn tar raood wʋsgo. b tõe n maana yɩɩlã n pa gãneg b mens wʋsg ye, bala b sẽn maand yɩɩlã yaa sẽn yaa yɩlem n na n yɩlem n yɩlemdẽ, tɩ yɩ bilf la b pa tõe n maan yɩɩl wʋsg ye. La b yɩɩlã tara yĩn-kɛglem wʋsg ne b yĩn-kãnga la b nusã sẽn yaa bilf ye. La Loubère yeelame tɩ Siamese Khôn dansã rãmb sẽn da tar futu wã, "b sẽn kiidã, b tara karẽn-biis sẽn yaa sik-a-la-la-go, sẽn yaa kãn-kãe la sẽn yaa kãnsã, wa Mandarinã karẽn-kãnsã, la b sãnã b tʋb zugẽ, b sãnẽ ne kug-tɩrsã la b sãnda ne tɩɩs a yiib sẽn yaa sikã".

A Khon gomdã sɩngr bee ne gom-biig ning sẽn yaa "Khon" wã. B pa mi a sẽn yit zĩig ningã sõma ye, la b tõe n maana bũmb a naas. Pipi, b gʋlsda "Khon" ne Benguela Kalinin gom-biis nins sẽn yaa "kora" bɩ "Khon", sẽn yaa mizik instrument sẽn maan ne Hindi futã yʋʋr. A sẽn yaa wa b sẽn boond-a wã yaa wa b b sẽn boond tɩ b sẽn boond a soabã. A ra yaa nebã sẽn nong-a wã la b ra tũnugda ne-a n maandēb sẽn maand bũmb nins sẽn yaa toor-toor ne nebã. B ra tagsdame tɩ kora wã yaa instrument nins b sẽn da tũnugd ne Khon yɩɩrã sʋka. Tamil buud-gomdã pʋgẽ, "Khon" yita gom-biig ning sẽn yaa "koll" sẽn yit Tamil gom-biigẽ wã, tɩ yaa "golum" bɩ "golum". Gom-kãensã sẽn be Tamil wã gomda fɩtgã sẽn yaa fɩtg n tãag fɩtgo, wala f sẽn maand ne fɩtga. "Khon" sẽn be Irã wã yita gom-biis nins sẽn yaa "zurat khan" sẽn dat n yeel tɩ "tũusg sẽn tar nugã" bɩ "tũug-n-taase", sẽn be tẽngẽ wã. A yɩɩlã wõnda Khon sẽn yaa rũndã-rũndã wã.

A caractère

[tekre | teke sidgem]

Khon tʋʋmã yaa bũmb sẽn tar yõod wʋsg ne nebã. Neb nins sẽn yaa ãnd dãmbã yaa nin-bãmba, nin-bãan-kãsemsã, nin-kãsemsã, la bõon-kãsemse. Bãngr-gomdã pʋgẽ, b sẽn maand bũmb nins fãa wã yaa wa b sẽn maand n pa tõe n maan bũmb ye. [Tõnd sẽn na n togse] Yaa karẽn-bɛd ning b sẽn boond tɩ karẽn-kɛglemdã pʋgẽ wã n yaa karẽn-bees sõangdã a Hanuman.

Rũndã-rũndã, Khonã tara bũmb wʋsg sẽn yit lakhon naï wã pʋgẽ, la rũndã-rũndã, a tara pʋg-sadb sẽn maand pagã rolse, tɩ pĩndã yaa rao-rãmba n maandẽ:[4] 67 Baa ne yogrã la bõmã sẽn maand bũmbã sẽn pakd maasmã, ninsaalb wʋsg pa maand woto ye. A sẽn yaa: 66 .

Tʋʋm-kãsems

[tekre | teke sidgem]

Khon yaa gom-biis sẽn be Ramakien (Indus Hindu epã Ramayana) pʋga, bala, a gʋlsa a Zeova sɛbã la a filimã sẽn yaa Indi wã me. Khon Ramakien ra yaa rao bal n tõe n maan-a. [5]Pagbã ra yaa malɛgs la wẽn-naandb bal n tʋmdẽ. Rũndã-rũndã, pagb maanda wa malɛgs la zĩn-dãmb. Sẽn deng rẽ, yaa rĩm-dãmbã bal n da maand Khon-n-kãnga. Thai Khon ningda yɩɩl sẽn yaa sɩd-sɩd ne nebã, sẽn yɩɩd fãa, yɩɩl sẽn tar pãng n get-b tɩ b yaa sõma la b yɩɩl sẽn wõnd yɩɩl sẽn pa sõma. Khon zãmsg sɩngda yʋʋm sẽn pa ta bilfu, tɩ yɩɩlã taoor soab tõe n lebg n tõog n maan n lebg n lebg n wa lebg n wa n wa maan n wa lebg b sẽn dat n wa n lebg n kẽed ne taaba, sẽn yɩɩd fãa, yaa Vanara (gãong rãmb bɩ bõangã) sẽn yaa nin-buiidã.

Roog ning b sẽn na n wilg b teedã

[tekre | teke sidgem]

Ges-y me

[tekre | teke sidgem]
  • B sẽn maand weoog Thaïlande
  • Lakhon Khol, sẽn zem ne Kambodža

Sebtiisi

[tekre | teke sidgem]
  1. https://web.archive.org/web/20180905230252/http://www.nationmultimedia.com/detail/lifestyle/30353807
  2. https://web.archive.org/web/20171016070220/https://www.l3nr.org/posts/51516
  3. https://web.archive.org/web/20120311085722/http://www.finearts.go.th/node/317
  4. https://archive.org/details/theatreinsouthea0000bran
  5. http://www.esamskriti.com/essay-chapters/Historical-Ties-India-and-Thailand-1.aspx