Yãk-y n kẽng y sẽn tarã nengẽ

Mystery Play of Elche

Soolge Wikipidiya
Mystery Play of Elche
liturgical drama, party, monument, literary work
Named afterElche Tekre
CountrySpain Tekre
Located in the administrative territorial entityElche Tekre
Coordinate location38°16′1″N 0°41′54″W Tekre
Form of creative workplay Tekre
Country of originSpain Tekre
Award receivedSaint George's Cross Tekre
Day in year for periodic occurrenceAugust 14, August 15, November 1 Tekre
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/00018, https://ich.unesco.org/fr/RL/00018, https://ich.unesco.org/es/RL/00018, https://eduwp.edu.gva.es/patrimonio-cultural/ficha-inmueble.php?id=1683 Tekre
Map

Misterio de Elche[1] (sẽn yaa b sẽn boond tɩ Misterio de Elche) yaa yel-solemd sẽn zĩnd yʋʋm kob-gĩndẽ wã, sẽn wilgd pʋg-sad a Maari sẽn kẽ saasẽ wã.[2]

B maanda yel-solemd kãnga yʋʋmd fãa sigr kiuug rasem piig la a naas la piig la a nu yʋʋm tus a yi la pissi la a nu, a Santa Maria wẽnd-doogẽ wã, Elche tẽnga pʋgẽ. Yʋʋmd 2001 wã, UNESCO wilgame t'a yaa bũmb sẽn tar yõod wʋsg ãdem-biisã nifẽ, la tɩ yʋʋmd 2008 wã, b gʋls-a-la b sɛbã sõor sõor sõor pʋgẽ.

Sɩngri B gomda yel-bũn a yiib sẽn tɩ loe ne Misteri d'Elx naaneg daarã yelle. Sebr ning sẽn yaa kʋdemdã pʋgẽ, b yeelame tɩ yaa yʋʋm kob-gĩnd a 13 soabã pʋgẽ la b sɩng n gʋls-a. Yaa a Cristobal Sanz sẽn gʋls-a yʋʋm kob-gĩnd a 17 soabã sɩngrẽ wã. A sẽn sak n deeg t'a ra pa tõe n wilg tɩ yaa yẽ n gʋlsã, a yeelame tɩ yaa yʋʋmd 1276 la tẽngã pipi nebã ra maand kibsã. A leb n paasame tɩ kʋdemd kibar a to n be: yʋʋmd 1265 wã, a Zako I sẽn yaa zab-zabdã sẽn deeg galʋ-tẽngã poore, galʋ-tẽngã nebã wa n tagsame n na n maan yel-solemd sẽn na yɩl n wilg b sẽn na n maan to-to tɩ galʋ-tẽngã lebg n paam n bas Moor rãmbã.

Yʋʋmd 1717 wã, a José Antón sẽn da yaa Elche Marquisate wã taoor soab me ra teenda rẽ, n paas yel-solemd sẽn zĩnd yʋʋmd 1266 tʋʋlg kiuugã, koglg sẽn yaa yel-solemd sẽn ta Elche kʋɩl-koakã. B ra ningda pʋg-kõor a Zezi sẽn zẽk n kẽng saasẽ wã bõn-naandgã sẽn be wẽnd-doogã pʋgẽ rũndã-rũndã wã la Consueta wã sẽn yaa seb-vãoogo, sẽn naag ne reemã seb-vãoogo, la wakat-wakate, reemã mizikã. B kell n maana yel-kãnga sẽn na yɩl n wilg tɩ yɩɩl-gʋlsd a Óscar Esplá (1886 ⁇ 1976) kongame. A ra yeelame tɩ yʋʋmd 1924, b wilg-a-la lɛtr sẽn gʋls yʋʋmd 1266 n kõ sor tɩ b maan yɩɩlã. B yeelame tɩ b ra bĩnga seb-kãngã Elche tẽnga sɛb-kẽndr pʋgẽ, baa ne b sẽn pa le yã-a bɩ b sẽn pa le gom a yell ye. A Esplá tʋʋmda, la a sẽn da tar yõod wʋsg wa yɩɩl-gʋlsdã, kɩtame tɩ b leb n vaees drama wã sɩngr sẽn yɩ to-to yʋʋm kob-gĩnd 13 soabã pʋgẽ wã.

Sẽn sɩng ne yʋʋm kob-gĩnd piig la a nii wã saab wakat tɩ kʋdemd yɛl mitb reng n ta Elche n zãms reema wã, b yeelame tɩ reema wã gʋlsg wakat yaa sẽn kolg yʋʋm kob-gĩnd piig la a nu soabã. Rũndã-rũndã, bãngdb wʋsg sẽn yit zĩis toɛy-toɛyã (sull sẽn gomd sɛbã, reemã, mizikã, buud-goamã, iconograficã, la a taab yelle) sak n deegame tɩ yaa yʋʋm kob-gĩnd 15 soabã pʋɩ-sʋk la b gʋls-a, la b pa wilg tɩ yaa wakat sẽn deng rẽ la b gʋls-a ye.

Bõn-naandga

[tekre | teke sidgem]

B sẽn maandã bee Basilika wã pʋgẽ, la zĩigã tara zĩis la teed toor-toor:

Arzãnã

[tekre | teke sidgem]

Bõn-kãsems nins b sẽn gãneg n ning roogã zug sẽn be a zugẽ wã makda saasẽ, la b solgd bũmb nins sẽn kɩtd tɩ b tõe n zẽk yĩngr n sig zĩig ning b sẽn be wã. Tõe t'a yaa kʋdemd wa reem ning sẽn be rũndã-rũndã wã, bala yaa wa yʋʋmd 1530 soabã sẽn sɩng n be, tɩ b gʋls-a n wilg t'a ra beeme.

Zĩigã yaa wa bũmb sẽn welg yĩngr la tẽng zug yɛlã, la a tara zĩ-gũbr sẽn be yɩɩlã zĩigẽ, b sẽn boond tɩ "yĩngr noorã". A kʋɩlengã yaa kʋɩleng sẽn yaa kɩrems sẽn pak n pag naoor a tãabo, sẽn na yɩl tɩ b tõog n kẽes bõn-yood nins sẽn be yĩngrã.

La Magrana

[tekre | teke sidgem]
La Magrana partway through the Door to Heaven during La Vespra.

A sẽn boond tɩ la magrana wã, yaa malɛk ning sẽn tall-a n tɩ kõ a Maari sãnem tɩɩg vãadã, la a wilg-a saasẽ sorã. Yaa yʋʋm kob-gĩnd a 16 soabã pʋɩ-sʋk la b yã-a t'a yaa woto rũndã-rũndã. B sẽn naan-a to-to wã la b sẽn boond-a to-to wã fãa tẽegda tõnd bũmb nins b sẽn da minim n maand Ɛspaynã, wala zĩn-dãmb la b sẽn da maand ne tãb-biisi.

Sẽn nan pa kaoose, b ra getame tɩ gom-bil ning sẽn yaa  ⁇  pomegranatã ⁇  yaa gom-bil sẽn yaa moor wʋsgo, tɩ b get tɩ gom-bil ning sẽn yaa  ⁇  sawadgã ⁇  yaa kʋdemd la sẽn zems n yɩɩda. B ra tagsdame tɩ yaa bũmb ning sẽn kɩt tɩ b yeel tɩ bõn-naandgã toeemã, tɩ b toeem-a n lebg miuug n yɩɩd pĩndã. La rũndã-rũndã, b vaeesame n mik tɩ b ra zoe n pʋda yʋ-kãng yʋʋmd 1500 soabã pʋgẽ, tõe tɩ yaa b sẽn da rɩkd bũmb ning sẽn yaa sõma wã n ledg bũmb ning b sẽn da maand ne kutã, seb-pindmã la fuugã n maandã yĩnga.

A Araceli ne a ma wã

[tekre | teke sidgem]

Araceli wã yaa yiib-n-soab a sẽn yi yĩngr n wa, la a waame naoor a yiib-n-soaba. Yaa malɛgs a nu n deng n dɩk a Maari sɩɩgã n tall n kẽng arzãnã. Malɛgs a naasã yɩɩndame, bala malɛk ning sẽn be sʋka (sẽn nong n yaa maan-kʋʋdã) tara a Maari sɩɩgã. B puka b meng ne tʋm-tʋmdbã, tɩ b sigl tigis-kãseng n na n tɩ mum a kũumã. A sẽn wa n puk naoor a yiib-n-soabã yaa baas-kãsengã sasa, tɩ malɛk a nu soabã sẽn da tar a Maari sɩɩgã ledg n lebg a Maari wẽn-naandgã. B rɩka bõn-naandg kãngã n kẽng yĩngr n tɩ fõgen-a Tãablem Sõng sẽn be saasẽ wã sẽn wa n kolg pʋɩ-sʋkã.

A Araceli wã pa bõn-naandg b sẽn maan yel-solemdã pʋgẽ bal ye. A wõnda b sẽn maan bõn-naands nins yʋʋm kob-gĩnd 15 soabã saab la 16 soabã sɩngrẽ wã.

Tãag-taag

[tekre | teke sidgem]

Yaa zĩ-kãngã la drama wã wʋsg maandẽ. A yaa kɩlo a naas la a gãneg ne tɩɩg tɩ b zẽk-a t'a pa pukd ye. Yaa be la bõn-yood kẽer sẽn be yĩngrã sigd n sigda, tɩ rolbã toeemd futã, wall b menem be. A bee bĩisgã la arzãnã tẽngre, la a kẽeda yɩɩlã pʋgẽ n na n tɩ loe a Sepulkɛɛrã ne arzãnã kʋɩlengã.

Elche, a Cadafal yaa, Quirante Santacruz goam pʋgẽ, " a Maari zĩiga, sẽn be zĩig ning sẽn yaa a rẽnda balã, a roogã la a yaoogã. Yaa be bal la malɛgsã ne tẽngã neb vɩ ne taaba".

Gomd ning sẽn yaa "cadafal" wã pukda pipi kɩbay nins sẽn gomd yel-solemd sẽn maand wẽnd-dot pʋsẽ wã pʋgẽ, n tar võor sẽn pa toeemd ye: yaa zĩig ning b sẽn maand yel-solemdã.

Zĩigã

[tekre | teke sidgem]

Yaa zĩig ning b sẽn me-a t'a be wẽnd-doogã zugẽ wã. A yita kʋɩlen-kãsengã zug n kẽng Cadafalã. Zĩig a yiib n be be, zĩig ning a sẽn lagem ne a to wã, yaa zĩ-sõng n kõ neb a tãab sẽn da sigend tigimsã la maan-kʋʋd ning sẽn get reemã yellã.

A yõodã yaa makr bala, sẽn yɩɩd fãa, bala yaa yẽ bal n kɩt tɩ wẽnd-doogã fãa lebg zĩig sẽn tõe n maan yel-soalma. Yiib-n-soaba, so-toakã yaa sor ning sẽn kɩtd tɩ nebã tõe n sõs ne Wẽnnaam, la a makd tẽebã sor ning nebã fãa sẽn tũudã.

Sũ-sãangã sasa, ned ning sẽn get-a wa a Maari me kẽnda so-kãngã, sẽn sɩng ne kʋɩlengã n ta Cadafalã, sẽn na yɩl n wilg a sẽn tõog n pids kiris-nebã raab sẽn yaa tɩ lagem ne Kirist a namsgã pʋgẽ wã.

Yɩɩllã

[tekre | teke sidgem]

B sẽn boond tɩ Consueta wã yaa gom-biis nins sẽn yit Consuetudine la Ordinatio pʋgẽ. Seb-kãensã b sẽn gʋls ne nug n gʋls ne masĩn dãmb n wilg b sẽn segd n maan bũmb ninsã, n paas yɩɩlã sẽn segd n yɩ to-to, la b sẽn segd n maan bũmb ninsã, b gʋlsa yʋʋmd 1625 soabã.

Seglsã

[tekre | teke sidgem]

Semen dãmb nins sẽn deng Misteri wã luglg sasa wã, segl-taab wʋsg n zĩndẽ.

Sigr kiuug rasem a 6 daarã, b maana "la prova de veus" (" koeesã makre") sẽn na yɩl n yãk neb nins sẽn na n yɩɩl Misteri wã. Rẽ wilgdame tɩ yaa Elche tẽngã taoor dãmb n sõngd ne ligd n maand reemã, la pa wẽnd-doogã ye.

Sigr kiuug rasem 10 zaabr lɛɛr a 6 wã, b maana " La prova de l'ange " (" malɛkã makrã ") wẽnd-doogã pʋgẽ. Yaa wakat kãng la siglgã taoor lʋɩtb yãt kamb nins sẽn pa tõe n yĩm b mense, sẽn na yɩl tɩ b tõog n sig la b rʋ a Zeova Kaset rãmbã zĩigẽ wã.

Sẽn pa wõnd a taaba

[tekre | teke sidgem]

Yʋʋmd tʋʋl-nif kiuug rasem 11 n tɩ tãag tʋʋl-nif kiuug rasem 13, b maanda b sẽn boond tɩ " Assajos générales " bɩ sull sẽn yaa toor-toorã.

Zems-y taab ne zʋɩf rãmbã

B sẽn da maandã

Sebtiise

[tekre | teke sidgem]
  1. http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=es&pg=00011&RL=00018
  2. http://www.unesco.org/culture/ich/RL/00018
  • Misteri d'Elx / Misterio de Elche. Consueta de 1709. Maricarmen Gómez & Francesc Massip. Tirant lo Blanch. Valencia. 2010 (ISBN 978-84-9876-739-1)

Sõsg sebre

[tekre | teke sidgem]
  • Web del Patronato Nacional del Misteri d'Elx - Misterio de Elche
  • La Tramoia Archived 2017-10-03 at the Wayback Machine
  • Tribute to the "Mystery of Elche" by Jordi Savall and La Capella Reial de Catalunya
  • UNESCO Intangible Heritage Site (in English)
  • Misteri d´Elx - Historia y Representación - Elche Se Mueve Portal Temático de Elche (in spanish)